تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار یکی از نکات مهمی است که باید برای انتخاب تهویه مناسب برای خانه یا محل کار خود در نظر بگیرید. در دورانی که شهرها روزبه‌روز متراکم‌تر و فعالیت‌های صنعتی پیچیده‌تر می‌شوند، تهویه مناسب دیگر یک گزینه لوکس نیست؛ بلکه یک ضرورت حیاتی برای سلامتی، ایمنی و انطباق با قوانین است. یک پارکینگ زیرزمینی شلوغ که پر از دود اگزوز خودروها است یا یک کارخانه شیمیایی که یک جرقه کوچک می‌تواند یک فاجعه بزرگ به بار آورد را تصور کنید.

این دو موقعیت نشان می‌دهد که چرا انتخاب استانداردهای فن ضد انفجار و فن پارکینگی درست تا این حد اهمیت دارد. در این مقاله از سری مقالات آترین با ما همراه باشید تا به بررسی کاربرد فن پارکینگی و فن ضد انفجار بپردازیم.

منظور از فن پارکینگی چیست؟

برای درک تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار باید ابتدا با هریک از این اجزای کاربردی آشنا شوید. فن پارکینگی (که به آن فن جت تراست یا فن اگزاست پارکینگ نیز گفته می‌شود) سیستمی تخصصی و فن صنعتی مناسب برای تهویه پارکینگ ‌های سرپوشیده است. این فن‌ها با ایجاد جریان هوای جهت‌دار آلاینده‌های ناشی از خودروها را بدون نیاز به کانال‌کشی گسترده به سمت نقاط تخلیه هدایت کنند.

 کاربرد فن پارکینگی

کاربرد فن پارکینگی عمدتاً  در پارکینگ‌های طبقاتی، مراکز خرید، بیمارستان‌ها، فرودگاه‌ها و مجتمع‌های مسکونی است. از جمله دلایل تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار می‌توان به کاربرد آن‌ها اشاره کرد. در شهرهای پرجمعیت که فضای عمودی محدود است، فن‌های جت تراست مستقیماً به سقف نصب می‌شوند و ارتفاع مفید پارکینگ را حفظ می‌کنند. این سیستم‌ها معمولاً قادر هستند 6 الی 8 بار تعویض هوا در ساعت انجام دهند که بسیار سریع‌تر و کاربردی‌تر از تهویه طبیعی است.

علاوه بر کنترل گازهای سمی، بسیاری از مدل‌های قابلیت معکوس شدن جریان را دارند و در زمان آتش‌سوزی به حالت استخراج دود (Smoke Extraction) در می‌آیند و مطابق استاندارد NFPA 88A دود داغ را خارج می‌کنند. سنسورهای CO₂ و NO₂ نیز فن‌ها را به‌صورت هوشمند فعال می‌کنند و مصرف انرژی را تا 50% کاهش می‌دهند. این فن‌ها معمولاً با پوشش ضدخوردگی و لرزه‌گیر ساخته می‌شوند تا در برابر گردوغبار، رطوبت و ضربه‌های احتمالی مقاوم باشند.

فن ضد انفجار چیست؟

درک تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار نیازمند آگاهی از ساختار و کاربرد هریک از این دو ابزار کاربردی است. فن ضد انفجار بالاترین سطح ایمنی را در تهویه ارائه می‌دهد و مخصوص محیط‌هایی است که گازهای قابل‌اشتعال، بخارات یا گردوغبار قابل‌انفجار وجود دارد. تفاوت اصلی آن با فن‌های معمولی این است که تمام منابع احتمالی جرقه (موتور، سوئیچ، اصطکاکی، اصطکاک پروانه) داخل محفظه‌ای محصور و مقاوم در برابر انفجار قرار گرفته‌اند تا حتی در صورت وجود جرقه داخلی، شعله به بیرون منتقل نشود.

تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار: استانداردهای فن ضد انفجار

استانداردهای فن ضد انفجار بسیار سخت‌گیرانه است. یکی از دلایل تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار همین استانداردها هستند. در آمریکا مطابق nec و استاندارد UL 60079، محیط‌ها به کلاس I (گاز و بخار)، کلاس II (گردوغبار) و دسته‌بندی 1 یا 2 تقسیم می‌شوند. روش‌های حفاظتی شامل Ex d (محفظه ضد شعله)، Ex e (ایمنی افزایش یافته)، Ex i (ایمنی ذاتی) و… هستند.

در اروپا و سایر نقاط جهان استانداردهای ATEX و IECEx استفاده می‌شوند که گروه گازی (IIA، IIB و IIC) و کلاس دمایی (T1 تا T6) را مشخص می‌کنند. این استانداردها انتزاعی نیستند؛ بلکه در آزمایشگاه‌ها انفجارهای شبیه‌سازی شده را بدون اینکه محفظه پاره شود، تحمل می‌کنند. مواد غیرآهنی مانند آلومینیوم یا برنج خطر جرقه را به حداقل می‌رسانند. موتورها اغلب کاملاً بسته بوده و با فن خارجی خنک می‌شوند. پروانه‌ها مطابق AMCA Spark Resistant Type A, B  یا C ساخته می‌شوند.

در عمل، فن‌های ضد انفجار یا هوای خطرناک را خارج می‌کنند یا هوای تمیز را به‌صورت پرتابل یا کانالی تامین می‌کنند. محفظه‌های مهروموم شده از ورود مواد قابل انفجار جلوگیری می‌کنند و ساختار مقاوم در برابر مواد خورنده دوام می‌آورد. عمر مفید فن ضد انفجار در محیط خورنده یکی از شاخص‌های مهم در ارزیابی عملکرد آن‌ها است. این فن‌ها که توسط UM، FM یا ATEX گواهی شده‌اند، در صنایع پرریسک نقش کلیدی دارند.

تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار

بررسی تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار دو فلسفه کاملاً متفاوت را نشان می‌دهد. یکی برای کارایی در آلاینده‌های کنترل شده و دیگری برای بقا در خطرات غیرقابل‌کنترل طراحی شده‌اند.

مورد مقایسه	فن ضد انفجار	فن پارکینگی
هدف اصلی	تهویه در حضور گاز یا گردوغبار قابل‌اشتعال	خروج گازهای اگزوز خودروها و کنترل CO2
محفظه و موتور	Ex d/Ex e/TEFC ضد انفجار	IP55 معمولی
مقاومت جرقه	(Type A/B/C) کامل	ندارد
وزن و ابعاد	سنگین‌تر به دلیل محفظه ضخیم	سبک و جمع‌وجور
قیمت	30 الی 60 درصد ارزان‌تر	گران‌تر به دلیل گواهینامه‌ها و مواد خاص
نصب	اغلب بدون کانال (جت تراست)	نیاز به سیم‌کشی و به‌صورت تخصصی
مصرف انرژی	بهینه‌تر به دلیل طراحی سبک‌تر	بالاتر به دلیل محدودیت‌های حرارتی

 

در ادامه به بررسی تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار می‌پردازیم:

1. عملکرد و جزئیات

فن پارکینگی بر حجم و جهت‌دهی جریان برای تهویه روزمره تمرکز دارد و از طراحی‌های محوری سبک یا جت با CFM استفاده می‌کند. موتورها معمولاً IP54 هستند و بدنه فولاد با پوشش پلیمر دارند. فن ضد انفجار بخشی از کارایی جریان را فدای ایمنی مطلق می‌کند. محفظه‌های سنگین‌تر (آلومینیوم ریخته‌گری شده یا استیل ضدزنگ) و مهروموم Ex d وزن و هزینه را افزایش می‌دهد. درحالی‌که یک فن پارکینگ ممکن است CFM 6000 با موتور 400 ولت بدهد، مدل ضد انفجار مشابه به دلیل محدودیت حرارتی کمی کمتر ارائه می‌دهد. مقاومت جرقه در فن ضد انفجار اجباری است (پروانه Type B با حلقه مالشی) اما این قابلیت در فن پارکینگی وجود ندارد.

2. تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار: کاربرد

شکاف کاربرد نیز در این مدل‌ها چشمگیر است. فن پارکینگی در فضاهای بزرگ عمومی غیرخطرناک (غیرقابل انفجار) عملکرد عالی دارد، درحالی که فن ضد انفجار در پالایشگاه‌ها و معادن ضروری است. نقش فن های پارکینگی در محیط قابل انفجار فاجعه‌بار و استفاده از فن ضد انفجار در پارکینگ‌های عادی اتلاف بودجه است.

3. هزینه و نگهداری

نصب بدون کانال فن پارکینگ هزینه اولیه را پایین می‌آورد؛ اما فن ضد انفجار نیاز به سیم‌کشی دقیق و بازرسی دوره‌ای دارد. عمر هر دو 10 الی 15 سال است؛ اما نگهداری از آن‌ها متفاوت است.

به‌طورکلی، تفاوت این دو نوع فن این است که فن پارکینگی تهویه ایمن را برای عموم مردم فراهم می‌کند؛ درحالی‌که فن ضد انفجار جزئی حیاتی برای صنایع پرخطر محسوب می‌شود.

 قیمت فن پارکینگی

همان‌طور که اشاره کردیم، یکی از دلایل تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار هزینه آن‌ها است. قیمت فن پارکینگی تعادلی از عملکرد، مقیاس و امکانات را ارائه می‌دهد. فن‌های دیواری ساده برای پارکینگ کوچک از 3 الی 7 میلیون تومان شروع می‌شود و فن جت تراست تجاری نیز از 70 الی 130 میلیون تومان متغیر است.

چه زمانی باید از فن ضد انفجار استفاده کنیم؟

حال که با تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار آشنا شدید، شاید برای شما سؤال پیش آمده باشد که چه زمانی باید از این فن‌ها استفاده کنید. تصمیم‌گیری برای اینکه چه زمانی باید از فن ضد انفجار استفاده شود به ارزیابی خطر بستگی دارد. اگر غلظت گاز قابل اشتعال بیش از 1000 ppm یا لایه گردوغبار بیش از 1.32 اینچ باشد، فن معمولی کافی نیست. این فن‌ها در مناطق Zone 1 مانند کارخانه‌های پتروشیمی ضروری هستند.

کاربرد فن ضد انفجار در پالایشگاه‌ ها برای اگزاست مخلوط هدروژن (گروه B) در سیلوهای غلات برای گردوغبار قابل انفجار، در معادن برای رقیق‌سازی متان، در آزمایشگاه‌هایی که اتر یا داروهای فرار دارند و… اگر غلظت از LEL بیشتر شود، الزامی است. در کارخانه‌های باتری لیتیوم، اتاق رنگ با VOC بالا، موتورخانه کشتی و… نیز به صورت پیشگیرانه از فن ضد انفجار استفاده می‌شود.

تفاوت عملکرد فن ضد انفجار با فن ‌های معمولی

عملکرد یکی از دلایل تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار محسوب می‌شود. فن معمولی در هوای تمیز CFM 5000-2000 با موتور باز و راندمان 80-90 درصد را ارائه می‌دهد. سبک و چابک است و تا 3000 دور در در دقیقه می‌رسد. فن ضد انفجار با احتیاط کار می‌کند. موتور TEFC XP خنک‌سازی با جریان هوا را از دست می‌دهد و 10 الی 20% ظرفیت کمتری دارد.

وزن و مقاومت بیشتری دارد و فشار استاتیک را 5 الی 10% کاهش می‌دهد. میزان صدای هر دو فن یکسان است. فن معمولی در محیط خورنده 5 سال دوام می‌آورد درحالی که فن ضد انفجار بیش از 15 سال عمر مفید دارد. به طور کلی، فن معمولی حجم هوای بیشتری را جابه‌جا می‌کند؛ درحالی که فن ضد انفجار قابلیت اطمینان بیشتری را ارائه می‌دهد.

جمع‌بندی

حال که تفاوت فن پارکینگی و فن ضد انفجار را بررسی کردیم، انتخاب اینکه کدام مورد گزینه بهتری است، به زمینه بستگی دارد. فن پارکینگ برای نیازهای کم‌خطر و پرحجم مانند پارکینگ‌ها ایده‌ال است و با نصف هزینه فن ضد انفجار، تهویه مقرون‌به‌صرفه و مقیاس‌پذیری را ارائه می‌دهد. کاربرد فن پارکینگی برای فضاهای شهری غیرخطرناک مناسب‌تر است. استانداردهای فنهای ضد انفجار آن را برای محیط‌های پرخطر مناسب می‌کند و هزینه بالای آن در برابر ایمنی بالایی که ارائه می‌دهد، قابل توجیه است.

انتخاب تهویه مناسب، آینده‌ای ایمن‌تر را برای شما تضمین می‌کند. آترین با سال‌ها تجربه در زمینه تجهیزات تهویه در کنار شما است تا بهترین گزینه را با توجه به نیازها و ترجیحات خود انتخاب کنید. برای اطلاعات بیشتر و مشاوره تخصصی، از طریق بخش تماس با ما با ما در ارتباط باشید.