محیط‌های درمانی مدرن به طور فزاینده‌ای به دنبال ترکیب کارایی عملی با ارتقاء سلامت روانی بیماران و کارکنان هستند. در این راستا، استفاده از فضاهای باز و نورگیر مرکزی، یعنی آتریوم در طراحی بیمارستان ها، به یک گرایش معماری مهم تبدیل شده است. بااین‌حال، اجرای این ایده نیازمند توجه دقیق به الزامات فنی است و لازم است معماران و طراحان به طور کامل با استانداردهای طراحی آتریوم بیمارستان آشنا باشند تا ضمن حفظ زیبایی، عملکرد ایمنی و بهداشتی فضا تضمین شود.

یکی از حیاتی‌ترین جنبه‌های عملیاتی که تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد، مسئله کنترل کیفیت هوا است؛ بنابراین، بررسی تخصصی نحوه ادغام تهویه مطبوع در بیمارستان با آتریوم برای جلوگیری از انتقال آلودگی و حفظ آسایش حرارتی ضروری است. برای آشنایی بیشتر با این موضوع کاربردی تا انتهای این مقاله از سری مقالات سایت آترین همراه ما باشید.

مفهوم و کارکرد آتریوم در بیمارستان‌ ها

در سال‌های اخیر، آتریوم در طراحی بیمارستان ها به‌عنوان یکی از عناصر کلیدی معماری مدرن مطرح شده است. آتریوم‌ها، با ایجاد فضاهای باز و نورگیر در قلب ساختمان، به بهبود کیفیت محیط داخلی، افزایش حس آرامش بیماران و ارتقای عملکرد کلی فضا کمک می‌کنند. این فضاها نه‌تنها زیبایی بصری بیمارستان را افزایش می‌دهند؛ بلکه از نظر روان‌شناسی محیط نیز نقش بسزایی در کاهش استرس بیماران و همراهان آن‌ها دارند. آتریوم در لغت به معنای فضای مرکزی و باز میان ساختمان است که معمولاً با سقف شفاف یا نیمه شفاف پوشانده می‌شود.

در واقع در بیمارستان‌ها، آتریوم‌ها نقش فراتر از یک فضای معماری تزئینی دارند؛ آن‌ها مسیر عبور نور طبیعی، تهویه مطبوع و حتی ارتباط اجتماعی میان فضاهای مختلف بیمارستان را فراهم می‌کنند. کارکرد اصلی آتریوم در طراحی بیمارستان ها شامل موارد زیر است:

• افزایش نور طبیعی در فضاهای داخلی
• بهبود تهویه طبیعی و جریان هوای سالم
• ایجاد محور بصری و فضایی برای جهت‌یابی آسان بیماران و بازدیدکنندگان
• ارتقای تعامل اجتماعی میان بیماران، کارکنان و مراجعان
• کاهش مصرف انرژی از طریق استفاده بهینه از نور و تهویه طبیعی

به همین دلیل، طراحی صحیح و مهندسی‌شده آتریوم به‌عنوان یکی از بخش‌های حیاتی در فرآیند برنامه‌ریزی و ساخت بیمارستان‌های مدرن محسوب می‌شود.

اهمیت نور طبیعی در آتریوم بیمارستان

نور یکی از مهم‌ترین عناصر در استانداردهای آتریوم در طراحی بیمارستان ها است. نور طبیعی به طور مستقیم بر روحیه بیماران، روند بهبود آن‌ها و بازدهی کارکنان تأثیر دارد. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که قرارگرفتن در معرض نور طبیعی، باعث ترشح هورمون سروتونین، تنظیم ریتم خواب و بهبود وضعیت روانی بیماران می‌شود. در طراحی آتریوم بیمارستان باید توجه ویژه‌ای به زاویه تابش نور، میزان شدت آن در طول روز و فصل‌های مختلف و نحوه توزیع یکنواخت روشنایی در فضا داشت.

استفاده از شیشه‌های دوجداره با پوشش ضد اشعه UV، سایبان‌های هوشمند و سیستم‌های کنترل نور خودکار، از جمله روش‌هایی است که می‌تواند میزان نور طبیعی را بهینه‌سازی کند بدون آنکه به بیماران آسیبی وارد شود. علاوه بر بیماران، کارکنان بیمارستان نیز از محیط‌های روشن و طبیعی بهره‌مند می‌شوند؛ چرا که چنین فضاهایی به کاهش خستگی و افزایش تمرکز کمک می‌کنند.

تهویه در آتریوم‌ های بیمارستانی

در طراحی یک بیمارستان کارآمد، ارتباط میان نور طبیعی، تهویه مؤثر و رعایت استانداردهای طراحی آتریوم بیمارستان اهمیت ویژه‌ای دارد؛ زیرا هر یک از این عوامل می‌تواند به طور مستقیم بر سلامت و تجربه کاربری بیماران، کارکنان و بازدیدکنندگان تأثیر بگذارد.

تهویه مناسب، دومین عنصر حیاتی آتریوم در طراحی بیمارستان ها است. در واقع در فضاهای درمانی که تجمع بیماران و کارکنان زیاد است، کنترل کیفیت هوا اهمیت بالایی دارد. آتریوم‌ها می‌توانند به‌عنوان کانال‌های طبیعی برای تهویه عمل کنند، به شرطی که طراحی آن‌ها بر اساس اصول مهندسی جریان هوا انجام شود.

در این نوع طراحی، آتریوم به کمک اثر دودکشی (Stack Effect) باعث حرکت طبیعی هوا از پایین‌به‌بالا می‌شود. در نتیجه، هوای آلوده از طبقات پایین‌تر خارج و هوای تازه‌ وارد فضا می‌گردد. همچنین در بیمارستان‌های مدرن، از سیستم‌های تهویه ترکیبی (Hybrid Ventilation) استفاده می‌شود که ترکیبی از تهویه طبیعی و مکانیکی است. این سیستم‌ها در کنار حفظ کیفیت هوای داخلی، مصرف انرژی را نیز به میزان چشمگیری کاهش می‌دهند.

طبق استانداردهای آتریوم در طراحی بیمارستان ها، نرخ تعویض هوا باید به‌گونه‌ای تنظیم شود که در عین تهویه مؤثر، از گسترش آلودگی‌های احتمالی و عفونت‌های بیمارستانی جلوگیری کند. برای این منظور، نصب فیلترهای HEPA، سیستم‌های کنترل رطوبت و سنسورهای کیفیت هوا الزامی است.

امنیت و ایمنی در طراحی آتریوم

یکی از چالش‌های مهم در طراحی آتریوم‌ها، تضمین امنیت و ایمنی است. بیمارستان‌ها باید طوری طراحی شوند که در شرایط اضطراری مانند آتش‌سوزی یا زلزله، آتریوم نه‌تنها مانع خروج افراد نشود؛ بلکه مسیر تخلیه اضطراری را تسهیل کند. در راستای استانداردهای طراحی آتریوم بیمارستان، باید موارد زیر رعایت شود:

• استفاده از مصالح مقاوم در برابر حرارت و دود
• طراحی مسیرهای خروج ایمن و دسترسی سریع به خروجی‌ها
• نصب سیستم‌های اعلام و اطفای حریق خودکار در اطراف آتریوم
• طراحی سیستم‌های تهویه اضطراری برای جلوگیری از تجمع دود

از سوی دیگر، امنیت روانی بیماران نیز از طریق نور، دید باز و طراحی شفاف آتریوم تقویت می‌شود. حضور فضای سبز و مبلمان مناسب در اطراف آتریوم، حس آرامش و امنیت بیشتری به کاربران منتقل می‌کند.

آتریوم در طراحی بیمارستان ها: آتریوم به ‌عنوان فضای اجتماعی و درمانی

در بسیاری از بیمارستان‌های مدرن، آتریوم تنها یک فضای عبور نیست؛ بلکه به یک فضای اجتماعی و درمانی تبدیل شده است. این فضاها معمولاً میزبان کافه‌ها، کتابخانه‌ها یا فضاهای استراحت هستند که بیماران و همراهان می‌توانند در آن‌ها به آرامش برسند.

آتریوم در طراحی بیمارستان ها با فراهم‌کردن ارتباط بصری میان بخش‌های مختلف، حس اجتماع و تعامل را تقویت می‌کند. چنین طراحی‌ به بیماران کمک می‌کند تا احساس انزوا نداشته باشند و فرآیند درمان را در محیطی انسانی‌تر و دلپذیرتر تجربه کنند. در برخی بیمارستان‌ها، حتی از آتریوم برای برگزاری رویدادهای فرهنگی، نمایشگاه‌های هنری یا جلسات آموزشی استفاده می‌شود که نقش مهمی در افزایش روحیه بیماران دارد.

استانداردهای طراحی آتریوم بیمارستان

طراحی آتریوم بیمارستان باید بر اساس مجموعه‌ای از استانداردهای جهانی و محلی انجام شود. استانداردهای طراحی آتریوم در بیمارستان‌ها شامل معیارهایی در زمینه نور، تهویه، مصالح، ایمنی و دسترسی هستند. از مهم‌ترین این استانداردها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• نسبت نور طبیعی به مساحت کف باید حداقل ۱۰ تا ۲۰ درصد باشد.
• جریان هوای طبیعی باید حداقل سه بار در ساعت تعویض شود.
• مصالح ساختمانی باید از نوع غیر قابل‌اشتعال و دارای گواهی مقاومت در برابر حرارت باشند.
• ارتفاع آتریوم باید به‌گونه‌ای طراحی شود که تهویه طبیعی مؤثر و روشنایی کافی را فراهم کند.
• دسترسی برای افراد کم‌توان باید در تمامی نقاط آتریوم رعایت شود.

رعایت این استانداردها نه‌تنها کیفیت فضا را افزایش می‌دهد؛ بلکه به صرفه‌جویی در انرژی، کاهش هزینه‌های نگهداری و ارتقای تجربه بیماران نیز منجر می‌شود.

طراحی زیست ‌محیطی و پایداری

یکی از روندهای نوین در معماری بیمارستانی، ادغام اصول پایداری با طراحی آتریوم است. استفاده از انرژی خورشیدی برای روشنایی، سیستم‌های تهویه هوشمند و مصالح قابل‌بازیافت از جمله اقداماتی هستند که در طراحی پایدار آتریوم به کار می‌روند. برای استفاده از آتریوم در طراحی بیمارستان ها، بهره‌گیری از گیاهان طبیعی در فضاهای داخلی نقش کلیدی دارد. گیاهان علاوه بر بهبود کیفیت هوا، رطوبت محیط را تنظیم کرده و به کاهش صداهای مزاحم کمک می‌کنند. چنین فضاهایی هم از نظر زیباشناسی و هم از نظر عملکردی، ارزش بالایی برای بیمارستان ایجاد می‌کنند.

به عبارت دیگر آتریوم در طراحی بیمارستان ها یکی از مؤلفه‌های اساسی در معماری سلامت‌محور است که تأثیری مستقیم بر کیفیت فضا، تجربه بیماران و بهره‌وری کارکنان دارد. این فضاها با ترکیب هوشمندانه نور طبیعی، تهویه کارآمد و اصول ایمنی، نه‌تنها به بهبود شرایط محیطی کمک می‌کنند؛ بلکه نقشی کلیدی در ارتقای سلامت روان بیماران نیز دارند.

جدول مقایسه استانداردهای آتریوم در طراحی بیمارستان در کشورهای مختلف

در جدول زیر، نمونه‌ای از استانداردهای آتریوم در طراحی بیمارستان ها ارائه شده است که بر اساس معیارهای نور طبیعی، تهویه مؤثر، ایمنی و آسایش بیماران تنظیم شده‌اند. این جدول می‌تواند به‌عنوان راهنمایی برای معماران و طراحان در مراحل اولیه طراحی مورداستفاده قرار گیرد.

کشور	استاندارد نور طبیعی	نرخ تعویض هوا در ساعت	الزامات ایمنی در برابر حریق	رویکرد طراحی پایدار	نمونه بیمارستان شاخص
نروژ	حداقل 20٪ مساحت کف	6 بار در ساعت	مصالح نسوز، سیستم کنترل دود	استفاده از انرژی خورشیدی	St. Olavs Hospital
آلمان	15٪ مساحت کف	4 تا 6 بار در ساعت	سیستم اطفای خودکار و سنسور دود	استفاده از شیشه‌های دوجداره کم‌مصرف	Charité Hospital Berlin
سنگاپور	25٪ مساحت کف	8 بار در ساعت	کنترل هوشمند تهویه و مسیر فرار	تهویه طبیعی و پوشش گیاهی داخلی	Khoo Teck Puat Hospital
ایران	10٪ تا 15٪ مساحت کف	3 تا 5 بار در ساعت	مصالح مقاوم و راه‌های خروج استاندارد	استفاده از گیاهان داخلی و نورگیر مرکزی	بیمارستان امام خمینی تهران
انگلستان	18٪ مساحت کف	6 بار در ساعت	سیستم اعلام حریق هوشمند و خروج اضطراری	پنل‌های خورشیدی و بازیافت آب	Addenbrooke’s Hospital

 

این جدول نشان می‌دهد که کشورهایی با اقلیم‌های متفاوت، رویکردهای متمایزی برای رعایت استانداردهای طراحی آتریوم در بیمارستان دارند؛ اما در همه موارد، سه محور اصلی نور، تهویه و ایمنی ثابت و حیاتی‌اند.

نمونه‌ های موفق طراحی آتریوم بیمارستانی

در سطح بین‌المللی، بیمارستان‌هایی مانند St. Olavs Hospital در نروژ و Khoo Teck Puat Hospital در سنگاپور نمونه‌هایی موفق از طراحی آتریوم‌های درمان‌محور هستند. در این پروژه‌ها، نور طبیعی و تهویه طبیعی به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که علاوه بر صرفه‌جویی انرژی، حس طبیعت را به فضای درمانی وارد کنند.

در ایران نیز، برخی بیمارستان‌های جدید از این الگوها الهام گرفته‌اند و آتریوم‌هایی با ترکیب نور، سبزی و فضاهای عمومی طراحی کرده‌اند که با استانداردهای طراحی آتریوم بیمارستان همخوانی دارد. رعایت استانداردهای آتریوم در طراحی بیمارستان ها تضمین می‌کند که این فضاها علاوه بر زیبایی و عملکرد، از نظر امنیت، بهداشت و پایداری نیز در بالاترین سطح قرار گیرند. در نهایت، می‌توان گفت که آتریوم، قلب تپنده یک بیمارستان مدرن است؛ جایی که نور، هوا و انسان در هماهنگی کامل قرار می‌گیرند تا مفهوم واقعی «شفا» در معماری معنا یابد.

جمع‌بندی

در مجموع، شکی نیست که گنجاندن آتریوم در طراحی بیمارستان ها می‌تواند به بهبود کیفیت فضا و تجربه کاربران کمک شایانی کند؛ اما این مزایا تنها در صورتی محقق می‌شوند که رویکردی مسئولانه و مبتنی بر دانش فنی اتخاذ گردد. اطمینان از رعایت دقیق استانداردهای طراحی آتریوم بیمارستان برای حفظ ایمنی در برابر آتش‌سوزی و کنترل آلودگی‌ها امری غیرقابل‌مذاکره است.

علاوه بر این، بهینه‌سازی سیستم‌های پیچیده تهویه مطبوع در بیمارستان با آتریوم برای مدیریت جریان هوا و مصرف انرژی، آخرین حلقه از یک طراحی موفق و پایدار درمانی را تشکیل می‌دهد. برای استفاده از این سیستم طراحی با بهترین کیفیت و مقرون‌به‌صرفه‎ترین قیمت و کسب اطلاعات اطلاعات بیشتر در این خصوص می‌توانید از طریق تماس با ما با کارشناسان ما در شرکت آترین در ارتباط باشید.